Tìm hiểu HTTP và HTTPS: Sự khác biệt và vai trò trong bảo mật website

Trong thời đại Internet phát triển mạnh mẽ, việc truyền tải thông tin giữa các thiết bị trở nên vô cùng quan trọng. Khi truy cập một website, bạn thường thấy hai giao thức phổ biến là HTTP và HTTPS. Nhưng thực sự chúng khác nhau như thế nào? HTTP hoạt động ra sao, HTTPS có gì đặc biệt và tại sao bảo mật lại trở thành một yếu tố quan trọng đối với các website hiện nay?

Trong bài viết này mình sẽ cùng bạn đi sâu tìm hiểu từng khía cạnh của hai giao thức này. Chúng ta sẽ cùng xem cơ chế hoạt động, ưu nhược điểm, cách phân biệt, cũng như những lưu ý khi triển khai website an toàn. Bắt đầu thôi nào…!!!

Tìm hiểu HTTP và HTTPS: Sự khác biệt và vai trò trong bảo mật website

1. HTTP là gì?

HTTP (HyperText Transfer Protocol) là giao thức dùng để trao đổi thông tin giữa client (thường là trình duyệt web) và server trên Internet. Nó cho phép gửi và nhận dữ liệu dưới dạng request (yêu cầu) và response (phản hồi), là nền tảng cơ bản của World Wide Web. Mọi khi bạn truy cập một trang web, mọi dữ liệu như văn bản, hình ảnh hay video đều được truyền qua HTTP (hoặc HTTPS).

Cơ chế hoạt động cơ bản:

Client gửi request: Khi bạn nhập địa chỉ website hoặc nhấn một liên kết, trình duyệt sẽ tạo một HTTP request. Request này bao gồm các thông tin như: URL muốn truy cập, phương thức HTTP (GET, POST…), header (thông tin về trình duyệt, cookie…), và đôi khi body chứa dữ liệu cần gửi.
Server xử lý request: Server nhận request, phân tích thông tin, truy xuất dữ liệu cần thiết (như trang HTML, hình ảnh, hay dữ liệu JSON) và tạo HTTP response. Response gồm mã trạng thái (status code) để báo hiệu kết quả, header chứa thông tin về dữ liệu trả về, và body chứa dữ liệu thực tế.
Client nhận response: Trình duyệt nhận response, đọc header và body, sau đó hiển thị nội dung website cho người dùng. Quá trình này diễn ra nhanh chóng, thường chỉ trong vài phần nghìn giây, giúp người dùng thấy website tải gần như ngay lập tức.

Nhờ cơ chế request – response này, HTTP cho phép người dùng và server giao tiếp hiệu quả, nhưng lưu ý rằng thông tin không được mã hóa, nên dễ bị nghe lén hoặc sửa đổi khi truyền qua mạng công cộng.

2. HTTPS là gì?

HTTPS (HTTP Secure) là phiên bản bảo mật của HTTP. Nó sử dụng SSL/TLS để mã hóa dữ liệu trước khi truyền qua Internet, giúp bảo vệ thông tin nhạy cảm, đảm bảo dữ liệu không bị đọc hoặc thay đổi bởi kẻ xấu. HTTPS còn xác thực danh tính server, giúp người dùng yên tâm rằng họ đang kết nối với website thật.

Cơ chế hoạt động cơ bản:

Client yêu cầu kết nối bảo mật: Khi bạn truy cập một website bằng HTTPS, trình duyệt gửi yêu cầu kết nối bảo mật tới server.
Server gửi chứng chỉ SSL/TLS: Server cung cấp chứng chỉ xác thực danh tính, chứng minh nó là trang web hợp pháp.
Trao đổi khóa phiên làm việc: Client và server thỏa thuận một khóa mã hóa tạm thời (session key) để sử dụng trong phiên kết nối.
Truyền dữ liệu mã hóa: Mọi request và response trong phiên kết nối đều được mã hóa, đảm bảo tính toàn vẹn và bí mật thông tin.

Ưu điểm nổi bật của HTTPS:

Bảo mật dữ liệu: Mọi thông tin truyền đi đều được mã hóa.
Xác thực server: Giảm nguy cơ giả mạo website.
SEO và uy tín: Google ưu tiên các website dùng HTTPS.
Tăng sự tin tưởng: Người dùng cảm thấy an tâm khi thấy khóa bảo mật trên trình duyệt.

3. So sánh HTTP và HTTPS

Tiêu chí	HTTP	HTTPS
Bảo mật	Không mã hóa	Mã hóa bằng SSL/TLS
Cổng	80	443
Hiệu năng	Nhanh, không overhead	Chậm hơn chút do mã hóa
Xác thực server	Không có	Có xác thực server
SEO & uy tín	Thấp hơn	Được ưu tiên, tăng độ tin cậy
Thông tin nhạy cảm	Dễ bị đánh cắp	An toàn, bảo vệ người dùng

So với HTTP, HTTPS mang lại mức độ bảo mật cao hơn hẳn, nhờ mã hóa dữ liệu và xác thực server, giúp thông tin người dùng an toàn hơn. Điều này cũng làm tăng uy tín và độ tin cậy của website, đồng thời được các công cụ tìm kiếm ưu tiên. Ngược lại, HTTP vẫn phù hợp cho các trang thử nghiệm, website nội bộ hoặc khi bảo mật không phải yếu tố quan trọng. Tuy nhiên, với các trang công khai, đặc biệt liên quan đến thông tin nhạy cảm, HTTPS luôn là lựa chọn ưu tiên.

4. Khi nào nên sử dụng HTTP và HTTPS

HTTP:
HTTP phù hợp cho những website nội bộ hoặc thử nghiệm, nơi dữ liệu không nhạy cảm. Nó cũng thường được dùng cho các dự án học tập, demo tính năng, hoặc môi trường phát triển, vì triển khai nhanh và đơn giản.

HTTPS:
HTTPS nên được sử dụng cho website thương mại, ngân hàng, hoặc các trang mua bán trực tuyến, nơi cần bảo mật thông tin người dùng. Ngoài ra, các trang yêu cầu đăng nhập, lưu trữ dữ liệu cá nhân hoặc chia sẻ tài liệu nhạy cảm cũng nên triển khai HTTPS để đảm bảo an toàn.

Lưu ý khi chuyển từ HTTP sang HTTPS:

Mua hoặc cài đặt SSL/TLS Certificate.
Thiết lập redirect 301 để chuyển hướng toàn bộ traffic từ HTTP sang HTTPS.
Cập nhật các link nội bộ để tránh lỗi mixed content, đảm bảo trang hoạt động ổn định và an toàn.

5. Mẹo kiểm tra và cài đặt HTTPS

Kiểm tra website đang dùng HTTPS:
Bạn có thể dễ dàng nhận biết một website sử dụng HTTPS bằng cách quan sát trình duyệt: nếu có biểu tượng khóa xanh hoặc URL bắt đầu bằng https://, trang đã được bảo mật

Cài đặt SSL miễn phí với Let’s Encrypt:

Đăng ký domain mà bạn muốn bảo mật.
Cài đặt Let’s Encrypt trên server để phát hành SSL certificate.
Cấu hình tự động gia hạn certificate để đảm bảo HTTPS luôn hoạt động.
Kiểm tra lại bằng trình duyệt hoặc công cụ online như SSL Labs để đảm bảo trang web đã được bảo mật đúng cách.

6. Kết luận

HTTP là giao thức cơ bản giúp trao đổi dữ liệu trên Internet, nhưng thông tin truyền qua HTTP không được mã hóa và dễ bị tấn công. HTTPS cải tiến bằng cách sử dụng SSL/TLS để mã hóa dữ liệu, xác thực server và bảo vệ tính toàn vẹn thông tin. Sự khác biệt giữa HTTP và HTTPS không chỉ ảnh hưởng đến bảo mật mà còn tác động đến uy tín và SEO của website. Việc triển khai HTTPS là cần thiết cho các trang web xử lý dữ liệu nhạy cảm, đồng thời mở ra hướng nghiên cứu nâng cao về TLS/SSL và các phiên bản HTTP mới như HTTP/2 để tối ưu hiệu năng và bảo mật.